ارزیابی تاب آوری اقتصادی و نهادی جوامع شهری در برابر سوانح طبیعی

امروزه جوامع در تلاش برای دست‌یابی به شرایطی هستند که در صورت وقوع بحران، بازگشت سریع آن‌ها را به وضعیت پیش از بحران (اولیه یا عادی) فراهم سازد. از این رو در سال‌های اخیر به تاب‌آوری به جای آسیب‌پذیری تأکید خاصی می‌شود. این پژوهش از نوع کاربردی است که با استفاده از روش توصیفی- تحلیلی به شناسایی شاخص‌ها و عوامل مؤثر بر تاب‌آوری اقتصادی و نهادی و ارزیابی میزان آن‌ها در شهر تهران می‌پردازد. در این پژوهش ابتدا از طریق مطالعات کتابخانه‌ای، شاخص‌ها و عوامل مؤثر بر تاب‌آوری اقتصادی و نهادی شناسایی و تعریف عملیاتی شدند، سپس با استفاده از پرسشنامه‌ای در قالب فرآیند تحلیل سلسله‌مراتبی، وزن نهایی شاخص‌ها به‌وسیله‌ی کارشناسان داخلی و خارجی تعیین شد. در مرحله‌ی بعد با استفاده از دو پرسشنامه‌ی خانوار و میدانی، اطلاعات مورد نیاز از خانوارها و محله‌های نمونه جمع‌آوری شد، سپس با استفاده از فرآیند تحلیل سلسله‌مراتبی و روش PROMETHEE، محله‌های مورد مطالعه رتبه‌بندی شدند. نتایج تحقیق نشان داد که از میان شاخص‌های مورد مطالعه، شاخص میزان خسارت با وزن 383/0 و شاخص ظرفیت جبران خسارت با وزن 281/0 از بعد اقتصادی، دارای بیشترین اهمیت و شاخص عملکرد نهادی با وزن 127/0 و شاخص توانایی بازگشت با وزن 104/0 از نظر اهمیت در شرایط متوسط و شاخص‌های بستر نهادی و روابط نهادی از بعد نهادی با اوزان 056/0 و 049/0 دارای اهمیت کمتری هستند. همچنین با توجه به روش PROMETHEE، اولویت‌بندی نهایی محله‌های مورد مطالعه نشان داد که محله‌های قیطریه، ستارخان، نارمک و قلعه‌مرغی از نظر شاخص‌های تاب‌آوری اقتصادی و نهادی به ترتیب در رتبه‌های اول تا چهارم قرار دارند.